Eserde ele almış olduğumuz Fülânî Hareketi, Batı Afrika müslümanlarının bir deneyimidir. Başarı ve başarısızlıkları, müspet ve menfi yönleri, katkı ve zafiyetleri ile İslâm dünyasının yakın tarihteki bir tecrübesidir. Bireysel tekâmülü esas alması ve kişisel deneyimi ifade etmesi gerekirken, toplum mühendisliğine soyunan, siyasal renge bürünen tasavvufî isimlerin, niçin tutunamadığını gözler önüne sermektedir. Fülânî hareketi, Osman b. Fûdî ve Bello’nun başardığı dengeli politika ve uygulamaları sürdüremeyince diğer Sokoto halifeleri döneminde sadece isimden ibaret bir hâle dönüşmüş ve kaçınılmaz son gerçekleşmiştir.
