1851 yılında gazeteci, yazar, çevirmen ve bürokrat Hovsep Vartanyan (1816-1879), nam-ı diğer Vartan Paşa tarafından kaleme alınan Akabi Hikâyesi, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde kaleme alınmış ilk Tu¨rkçe roman olma niteliği taşıyor. Katolik bir Ermeni erkekle Apostolik bir Ermeni kadının trajik aşk hikâyesi üzerinden dönemin Osmanlı Ermeni toplumunu mercek altına alan eser, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki değişimlerin ve gelişmelerin vesikasını çıkarıyor. Yayımlanma tarihinden tam 173 yıl sonra yeniden Tu¨rkçe okurla buluşan Akabi Hikâyesi, 19. yu¨zyıl İstanbul Ermeni toplumunun gu¨nlu¨k yaşantısından eğlence anlayışına, cemaat içi dinamiklerinden ku¨ltu¨r du¨nyasına kadar pek çok konuya ışık tutuyor.
