Evrendeki bütün varliklarin Tanriyla özdes oldugu savu üzerine yapilan Vahdet-i Mevcut ögretisinin kaynagi; Antik felsefenin, dogasal diyalektigin disa vurumu biçiminde inanca çikan 'Dogatanricilik' anlayisidir. Çünkü, çoktanricilik felsefi açidan, Dogatanricilik temeline dayanir. Bu anlayista, Tanri, evrenin yaraticisi ya da yapicisi degil, dogrudan kendisidir. Izleyen süreçte, bu izi süren Anadolu tasavvufu, Dogatanricilik'i ya da çoktanriciligi; Varlikbirligi-Mevcutbirligi anlayisiyla yeniden diriltti; diriltirken buna, toplumsal diyalektigin disa vurumu biçiminde inanca çikan Insantanricilik ekledi.
